Autonomie voor jeugdzorgwerker Rubicon

Wie als jeugdzorgwerker werkt bij Rubicon, zal de komende jaren steeds autonomer opereren als gevolg van de transitie jeugdzorg. “Dat vraagt veel van medewerkers” , zo zegt projectleider Marieke Puts. “Jeugdzorgwerkers zullen op een aantal punten hun kennis en kunde moeten doorontwikkelen en het mooie is dat ze dat niet alleen móeten, maar zelf ook graag wíllen” . Rubicon heeft daarom een reeks acties ondernomen om jeugdzorgwerkers de kans te geven hun professionele vrijheid te nemen en zo goed mogelijk in te vullen.

Veranderende visie
De Limburgse jeugdzorgorganisatie begint dan ook bij de basis: visie. De plek van de jeugdzorgwerker in het totale aanbod van hulp aan cliënten verandert immers grondig. Steeds meer wordt de jeugdzorgwerker ondersteunend aan informele hulp die door het sociale netwerk van cliënten geboden moet gaan worden. Daarnaast zal de professional steeds een andere positie innemen binnen de samenwerking met andere werkers binnen sociale wijkteams en zal er dicht bij gezinnen gewerkt worden. “Dat vraagt een goed doordachte kijk op de positie van de jeugdzorg en de jeugdzorgwerker in het geheel” .

Zelforganiserend werken
Grotere autonomie betekent behalve een veranderende visie ook dat er op andere manieren samengewerkt zal moeten worden. Niet de procedures en structuren moeten centraal staan, maar het werk moet zó georganiseerd worden dat de cliënt zelf er het maximale uithaalt. ”Te lang was het zo dat successen behaald werden ondánks de organisatie, in plaats van dankzij de organisatie”. De autonome jeugdzorgwerker die Rubicon voor ogen heeft, zal daarom zijn eigen werkproces mogen vormgeven. Welke deskundigheidsbevordering nodig is, vergaderfrequentie, personeelswerving, de teams mogen het straks allemaal zelf bepalen. ”Maar het werken in een zelforganiserend team vraagt een aantal competenties van medewerkers die niet vanzelfsprekend aanwezig zijn bij mensen die jarenlang in een hiërarchische omgeving gewerkt hebben” , zegt Puts, die zelf jarenlang jeugdzorgwerker en afdelingshoofd was bij Rubicon. De jeugdzorgwerkers van Rubicon zullen daarom getraind worden in zelforganiserend werken. Daarbij zal uitvoerige aandacht zijn voor onder meer communicatie- en vergadermethoden, het scheppen van consensus, verschillende teamrollen, systematisch werken en kwaliteitsbewaking.

Wijkgericht werken
De teams waarin de nieuwe, autonome jeugdzorgwerkers gaan werken, worden op verzoek van de werkers zelf veelal decentraal gehuisvest. Puts: “Dat heeft belangrijke voordelen. Je zit dan als jeugdzorgwerker dichter bij de leefwereld van de cliënt en de andere professionals die in zo’n wijk of dorp werken. Het kan soms heel goed zijn om eens met de straathoekwerker mee te kunnen lopen naar een groep hangjongeren die potentiële jeugdzorgcliënten zijn. Dan zien die jongeren ook dat je iemand bent die ze gewoon een hand kunnen geven. Dat maakt je als jeugdzorgwerker minder anoniem en toegankelijker.” Wijkgericht werken is echter méér dan het richting de buurt verplaatsen van een werkplek uit de kantoren van de organisatie. Daarom worden alle medewerkers getraind in het benutten van burgerkracht en het vormgeven van samenwerking met andere professionals in de wijk. Het in kaart brengen van de sociale netwerken van de gezinnen waarmee de jeugdzorgwerker werkt, wordt ook een steeds belangrijkere vaardigheid, die dan ook de nodige aandacht krijgt.

Generalistisch werken
Elke jeugdzorgwerker van Rubicon zal een breder, meer integraal profiel krijgen dat aansluit bij het landelijk profiel van jeugdzorgwerker. Dit onderdeel blijkt vanwege de diversiteit aan ervaringen en affiniteiten van de werkers een maatwerkkwestie te zijn. “Voor de ene medewerker betekent het leren meer gezinsgericht te werken in aanvulling op jongerenbegeleiding. Voor een ander kan het juist betekenen zich te verbreden in jongerenbegeleidingsmethodieken. We sturen niet iedereen door hetzelfde programma maar kijken echt wat de afzonderlijke medewerker persoonlijk nodig heeft. Net als dat we uitgaan van vragen van gezinnen en kinderen doen we dat hier ook bij onze medewerkers” .

Niet alleen jeugdzorgwerkers
Het verandertraject richt zich niet alleen op de jeugdzorgwerkers zelf, maar ook op het bestuur en management. Ook daar zal een gedragsverandering moeten plaatsvinden omdat een toenemende professionele autonomie ook betekent dat de organisatorische structuren het nemen van handelingsruimte mogelijk moeten maken. Projectleider Marieke Puts: ”Momenteel zien we dat er veel nadruk ligt op sturen en controleren binnen een hiërarchische organisatie. Dat zal moeten veranderen in coachen en ondersteunen binnen de context van een netwerkorganisatie. Er moet een platte structuur met autonome werkers ontstaan, waarin generalistische werkers de door hen geboden zorg zowel uitvoeren als organiseren. We moeten dus vooral niet alles op voorhand dicht willen timmeren” .

Onzekerheden transitie
Met dit project waagt Rubicon een sprong in het diepe, met name omdat er nog veel onzekerheid is over de transitie van de jeugdzorg. “Niemand lijkt precies te weten hoe die transitie er precies uit gaat zien en hoe deze per gemeente gaat uitpakken” , zegt Puts. “Wat gaan de gemeenten bijvoorbeeld zelf organiseren? Wat willen ze nog bij een zorgaanbieder inkopen? Maar desondanks staat vast dat jeugdzorgwerkers volgens andere principes moeten gaan werken dan ze gewend waren en dat ook organisaties zullen moeten meebewegen. Daaraan leveren we omwille van onze cliënten graag een bijdrage in de vorm van dit project” .

Provincie Limburg
Uiteraard kost het project ook geld, met name vanwege alle deskundigheidsbevordering die nodig is om bij jeugdzorgwerkers, managers, ondersteunende diensten en bestuurders de nieuwe visie én de daarbij behorende vaardigheden tussen de oren te krijgen. De provincie Limburg financiert daarom de kosten van de projectleiding en de deskundigheidsbevordering.

Bron: Nieuwsbrief De wijk in!